สมุนไพรเพกาชื่อประจำถิ่นอื่น มะลิดไม้ มะลิ้นไม้ ลิดไม้ (ภาคเหนือ) หมากลิ้นก้าง หมากลิ้นช้าง (งู-ภาคเหนือ) ดอก๊ะ ด๊อกก๊ะ ดุแก (กะเหรี่ยง-แม่ฮ่องสอน) กาโด้โด้ง (กะเหรี่ยง-จังหวัดกาญจนบุรี) เพกา (ภาคกึ่งกลาง) ลิ้นฟ้า (เลย) เบโก (มลายู-จังหวัดนราธิวาส)
ชื่อวิทยาศาสตร์ Oroxylum indicum (L.) Kurzชื่อสกุล BIGNONIACEAEชื่อสามัญ Indian trumpet flower.ลักษณะทั่วไปทางวิชาพฤกษศาสตร์ต้นไม้ขนาดเล็ก (ST) ผัดใบ สูงประมาณ 4-20 เมตร เปลือกต้น เรียบสีเทา บางคราวแตกเป็นรอยตื้นบางส่วน มีรูระบายอากาศขจัดขจายตามลำต้นแล้วก็กิ่งก้าน
ใบ เป็นใบประกอบแบบขน มีใบคนเดียวๆขนาดใหญ่ที่ปลายก้าน รูปทรงกลม ปลายใบเรียวแหลม โคนใบมน ก้านใบยาว ใบย่อยรูปไข่ ขอบของใบเรียบ ออกตรงกันข้ามชิดกัน อยู่โดยประมาณปลายกิ่ง ก้านใบย่อยสั้น แผ่นใบสีเขียวเข้ม
ดอก มีดอกเป็นช่อแบบช่อกระจะ ช่อมีขนาดใหญ่ออกที่บริเวณปลายยอด มีก้านช่อดอกยาว มีดอกย่อยขนาดใหญ่ รูปปากเปิดแบบสามมาตรด้านข้าง กลีบดอกหนา มี 5 กลีบ ภายนอกสีม่วงแดงหรือน้ำตาลคล้ำ ภายในสีเหลืองเปรอะเปื้อนๆกึ่งสีชมพู โคนกลีบดอกเชื่อมชิดกันเป็นรูปลำโพง ส่วนปลายแยกออกเป็นกลีบย่นขยุกขยิก บริเวณปลายกลีบด้านในสีขาวอมเหลือง หรือขาวอมเขียว มีเกสรตัวผู้ 5 อันติดกับท่อดอกโคนก้านจะมีขน ผล เป็นฝักแบน ยาวเหมือนรูปกระบี่ ห้อยระย้าอยู่เหนือเรือนยอด สีน้ำตาลดำ เมื่อแก่จะแตกออกเป็น 2 ส่วน
เม็ด เม็ดแบน มีปีกบางใสมากมาย
นิเวศวิทยาเป็นไม้ที่ขึ้นได้ทั่วๆไปทุกภาคของประเทศไทย ถูกใจขึ้นบนกลางแจ้ง บริเวณชายป่าดิบ และไร่ร้างทั่วๆไป
การปลูกแล้วก็เพาะพันธุ์เป็นไม้ที่ปลูกง่าย และไม่ต้องการเอาใจใส่มากสักเท่าไรนัก เติบโตได้ดีในที่เปียกชื้นระบายน้ำดีโดยยิ่งไปกว่านั้นดินซึ่งร่วนซุย ควรปลูกลงในหน้าฝน ขยายพันธ์ุด้วยการเพาะเม็ดหรือการตัดชำราก
ส่วนที่ใช้กระทรวงแรงงานและสวัสดิการสังคมและก็สรรพคคุณ เปลือกราก รสฝาดขม แก้เจ็บท้อง ฝาดวสมาน เป็นยาบำรุง แก้บิด แก้ท้องร่วง ขับเหงื่อ
ราก รสฝาดขม เป็นยาบำรุงธาตุ แก้ท้องวร่วง เจริญอาหาร กระตุ้นแล้วส่งผลให้มีการเกิดน้ำย่อยอาหาร ฝนกับน้ำปูนใสทาแก้อาการอักเสบ ฟกช้ำดำเขียว บวม ลำต้น รสขม แก้แมลงป่องต่อย เปลือกต้น รสขมฝาด ขับน้ำเหลืองเสีย ขับเลือด ขับเสมหะ ดับพิษเลือด เป็นยาขมเจริญอาหาร
ใบ รสฝาด ใช้ต้มดื่มแก้ลักษณะของการปวดท้อง แก้ปวดข้อ แล้วก็เจริญอาหาร
ผลอ่อนหรือฝักอ่อน รสขมร้อน ขับผายลม เป็นยาบำรุงธาตุ
ผลแก่หรือฝักแก่ รสขมร้อน แก้ร้อนในกระหายน้ำ
เมล็ดแก่ รสขม เป็นยาอมแก้ไข ขับเมหะ ใช้เป็นส่วนประกอบอย่างหึ่งในน้ำจับเลี้ยงของคนจีนแก้ร้อนใน
วิธีการใช้และก็ปริมาณที่ใช้- ขับเลือด ขับน้ำเหลืองเสีย โดยใช้เปลือกต้นสด 1 กำมือ หรือหนักโดยประมาณ 20 กรัม สับเป็นชิ้นต้มในน้ำที่สะอาด 1 ลิตร ต้มให้เหลือ 3 ใน 4 ส่วน กรองเอาน้ำ ตอนเช้า-เย็น 2. แก้ปวดฝี โดยใช้เปลือกสด ประมาณ 1 ฝ่ามือฝนกับเหล้าโรงทาบริเวณที่บ่อยๆ
- แก้อาการร้อนใน แก้ไอ และขับเสลด เมล็กเป็นส่วนประกอบอย่างหนึ่งใน “น้ำจับเลี้ยง” ของชาวจีน โดยใช้เมล็ดครั้งละ 0.5-1 กำมือ (หนักราวๆ 1.5-3 กรัม) ใส่น้ำราวๆ 300 มล. ต้มไฟอ่อนเพียงพอเดือดนานประมาณ 1 ชั่วโมง ดื่มวันละ 3 ครั้ง
