ข้าวโพดข้าวโพด Zea mays L.บางถิ่นเรียกว่า ข้าวโพด (ภาคกลาง) ข้าวแข่ (เงี้ยว-แม่ฮ่องสอน) ข้าวสาลี สาลี (ภาคเหนือ) บือเคส่ะ (กะเหรี่ยง-แม่ฮ่องสอน) โพด (ภาคใต้) ไม้ล้มลุก พวกต้นหญ้า อายุปีเดียว สูง 0.6-3 มัธยม ที่โคนมักมีรากค้ำจนกระทั่ง ใบ รูปแถบกว้าง 3-12 ซม. ยาว 35-100 เซนติเมตร ปลายใบแหลม โคนใบกลม ขอบของใบมันสาก รวมทั้งเป็นคลื่น กาบใบหยาบ มีขนนุ่ม ขอบเรียบหรือมีขนยาว ลิ้นใบยาว 4-6 มิลลิเมตร ดอก ออกเป็นช่อแยกเพศ ช่อดอกเพศผู้ อยู่ที่ปลายมีช่อดอกออกทุกด้านของแกนกลาง ช่อดอกที่ปลายยาว 20-40 ซม. ช่อดอกตามข้างๆ ยาว 12-30 เซนติเมตร ศูนย์กลางเป็นสัน มีขนเล็กน้อย ช่อดอกย่อยยาว 8-13 มม. รูปขอบขนาน ปลายแหลม มักมีทาสีม่วง กาบช่อดอกอันล่างบาง มีขน ขอบของใบมีขนยาว มีเส้นตามแนวยาว 7-13 เส้น กาบบนคล้ายกัน มี เส้น 6-8 เส้น กาบดอกที่ 1 สั้นกว่าน้อย มี 3 เส้น กาบบนยาวเท่ากัน มี 2 เส้น อับเรณูยาว 4.5-5.5 มม. สีม่วงหรือเหลือง กาบดอกที่ 2 สั้นกว่ากาบดอกที่ 1 มี 1 เส้น กาบบนใหญ่กว่า ไม่มีสัน เกสรเพศผู้คล้ายดอกที่ 1 ช่อดอกเพศเมีย ออกตามง่ามใบ โดยมีศูนย์กลางแข็ง มักออกลำพังๆบางทีก็ไม่พบช่อดอกเพศเมียในต้นที่อ่อนแอ แต่ละช่อดอกจะมีกาบ 8-13 กาบหุ้มอยู่ ช่อดอกย่อยมี 8-30 แถว
สมุนไพร กาบช่อดอกย่อยอันด้านล่างยาว 3.5-6 มม. รูปไข่กลับ โคนสอบแคบ ปลายตัด มีขนที่ขอบ อันบนรูปรียาว 3-5.5 มม. กาบดอกที่ 1 ใส ไม่มีเส้น กาบบนปลายเว้าเป็นแอ่ง โคนสอบแคบ ไม่มีเส้น กาบดอกที่ 2 ใส ไม่มีเส้น กาบบนโค้งนูนคลุมรังไข่ ก้านเกสรเพศเมียที่เรียกว่าฝอยข้าวโพด ยาว 20-30 เซนติเมตร สีม่วง เขียว หรือขาว ปลายม่วง แตกเป็นสองแฉกสั้นๆผล หวานใจเรียกว่าเมล็ดข้าวโพด ติดบนแกน (ซังโพด) มีใบเป็นกาบหุ้มห่อ ผล รูปไข่กลับหรือรูปไข่ ปลายแหลม มน หรือตัด โคนแหลม หรือมน มักแบน สีเหลืองอ่อน เหลืองทองคำ แดงอมส้ม หรือสีม่วง
นิเวศน์วิทยา: มีถิ่นกำเนิดในอเมริกาเขตร้อน นิยมนำมาปลูกเป็นพืชไร่ทั่วๆไป
สรรพคุณ : ผล ใช้ทำแป้งข้าวโพดเมื่อแฉะจะเป็นของกินที่ดีสำหรับคนฟื้นไข้ เหตุเพราะเป็นแป้งที่ย่อยง่าย ฝอยข้าวโพดเป็นยาขับเยี่ยว แล้วก็ทำให้เยื่อบุข้างในชุ่มชื้น เหมาะกับผู้ที่เป็นโรคกระเพาะปัสสาวะอักเสบเรื้อรัง ใช้แก้ขัดค่อยในผู้ที่เป็นโรคหนองใน น้ำมันใช้ทำกับข้าว เป็นตัวทำละลายของ ergosterol
