สมุนไพรพญายอชื่อสมุนไพร พญายอชื่อวิทยาศาสตร์ Clinacanthus nutans (Burm.f.) Lindauชื่อตระกูล ACANTHACEAEชื่อพ้อง Clinacanthus burmanni Neesชื่ออังกฤษ ไม่มีชื่อแคว้นผักมันไก่ ผักลิ้นเขียด พญาปล้องคำ พญาปล้องดำ พญายอ โพะโซ่จาง เสลดพังพอนตัวเมีย
ลักษณะทางวิชาพฤกษศาสตร์ ไม้พุ่มรอคอยเลื้อย ลำต้นแล้วก็กิ่งก้านสะอาดเป็นมัน สูงได้ถึง 3 เมตร ใบลำพังออกเรียงตรงกันข้าม รูปขอบขนานหรือขอบขนานปนใบหอก กว้าง 2-3 ซม. ยาว 7-9 เซ็นต์ โคนใบมน ปลายใบแหลม ก้านใบยาว 0.5 เซนติเมตร ดอกเป็นช่อ ออกเป็นกระจุกที่ปลายยอด กลีบดอกไม้สีส้มแดงเชื่อมติดกันเป็นหลอดยาว ปลายแยกเป็น 2 ปาก ยาว 3-4 ซม. ไม่ติดฝัก
ส่วนที่ใช้เป็นยาและคุณประโยชน์-ส่วนใบ รักษาอาการเพราะเหตุว่าแมลงกัดต่อยรวมทั้งโรคเริม
สารสำคัญที่ออกฤทธิ์สารฟลาโวนอยด์ มีฤทธิ์ลดการอักเสบ สารกลุ่ม monoglycosyl diglycerides อย่างเช่น 1,2-O-dilinolenoyl-3-O-b-d-glucopyranosyl-sn-glycerol รวมทั้งสารกลุ่ม glycoglycerolipids จากใบ มีฤทธิ์ยั้งเชื้อไวรัสเริม
ฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา ฤทธิ์ลดการอักเสบ เมื่อป้อนสารสกัดจากใบด้วยเอ็นบิวทานอลให้หนูแรท หรือฉีดสารสกัดด้วยน้ำจากใบเข้าท้องของหนูแรท จะลดการอักเสบของข้อเท้าหนูแรทที่ทำให้บวมด้วยสารคาราจีแนน (carrageenan) ได้ ตำรับยาที่มีพญายอจำนวนร้อยละ 5 ใน cold cream รวมทั้งสารสกัดด้วยเอทานอลจากใบ เมื่อนำมาทาเฉพาะที่ให้หนูแรท จะสามารถลดการอักเสบเรื้อรังได้ แต่เมื่อใช้สารสกัดด้วยนเอ็นบิวทานอลทาที่ผิวหนังจะไม่เป็นผล
ฤทธิ์ลดอาการปวด เมื่อให้หนูเม้าส์กินสารสกัดด้วยเอ็นบิวทานอลจากใบ จะลดความเจ็บปวดของหนูที่ถูกรั้งนำให้ปวดด้วยกรดอะซีตำหนิค โดยสารสกัดความแรง 90 มก./โล จะมีฤทธิ์ใกล้เคียงกับเฟนนิวบิวทาโซนขนาด 100 มก./กิโล (5) ส่วนสารสกัดด้วยคลอโรฟอร์ม (2) สารสกัดด้วยน้ำ และก็สารสกัดด้วยเอทานอล 50% จากใบ (3) ไม่เป็นผลลดความเจ็บ
ฤทธิ์ต่อต้านเชื้อไวรัสเชื้อไวรัสเริม พญายอสารสกัดด้วยเฮกเซน บิวทานอล แล้วก็เอทิลอะซิเตทจากใบ มีฤทธิ์ต้านทานไวรัสเชื้อเริม HSV-1 และเมื่อนำไปทำเป็นตำรับเจลโดยใช้สารสกัดด้วยแอลกอฮอล์ที่ความเข้มข้นร้อยละ 4 แล้วก็ใช้ carbopol 940 เป็นสารก่อเจล พบว่า มีฤทธิ์ต่อต้านไวรัสก้าวหน้าและไม่เป็นพิษต่อเซลล์ ในตอนที่เมื่อใช้สารก่อเจล poloxamer 407 จะเป็นพิษต่อเซลล์
จากรายงานการรักษาคนไข้โรคเริมที่อวัยวะสืบพันธุ์ชนิดเป็นซ้ำด้วยยาจากสารสกัดพญายอ เปรียบเทียบกับยา acyclovir และก็ยาหลอก โดยให้คนป่วยทายาวันละ 4 ครั้ง ตรงเวลา 6 วัน พบว่าไม่ได้แตกต่างในช่วงเวลาการตกสะเก็ดของแผลคนไข้ที่ใช้ยาจากสารสกัดใบพญายอและยา acyclovir โดยแผลจะตกสะเก็ดด้านใน 3 วัน แล้วก็หายสนิทข้างใน 7 วัน ซึ่งผิดแผกกับยาหลอกอย่างมีนัยสำคัญ ยาที่สกัดจากใบพญายอไม่กระตุ้นแล้วส่งผลให้มีการเกิดการอักเสบ ระคายเคือง ในเวลาที่ acyclovir ทำให้แสบ นอกเหนือจากนี้มีการใช้ยาที่ทำจาก
พญายอ ในคนเจ็บโรคเริม งูสวัด รวมทั้งแผลอักเสบในปาก พบว่าสามารถรักษาแผลและลดการอักเสบได้ดี
เชื้อไวรัส Varicella zoster สารสกัดจากใบ
พญายอออกฤทธิ์ทำลายไวรัส Varicella zoster ที่เป็นสาเหตุโรคงูสวัดรวมทั้งอีสุกอีใสได้โดยตรงก่อนที่จะเชื้อไวรัสจะเข้าสู่เซลล์
จากรายงานการรักษาผู้เจ็บป่วยโรคงูสวัดด้วยยาจากสารสกัดใบพญายอเปรียบเทียบกับยาหลอก โดยให้ป้ายยาวันละ 5 ครั้ง เป็นเวลา 7-14 วัน กระทั่งแผลจะหาย พบว่าผู้ป่วยหวานใจษาด้วยสารสกัดจากใบพญายอ แล้วมีแผลเป็นสะเก็ดด้านใน 3 วัน แล้วก็หายภายใน 7-10 วัน จะมีเยอะแยะกว่ากรุ๊ปที่รักษาด้วยยาหลอกอย่างเป็นจริงเป็นจังทางสถิติ ระดับความเจ็บลดลงเร็วกว่ากรุ๊ปยาหลอก และไม่พบผลข้างเคียงใดๆ
อาการใกล้กันความเป็นพิษทั่วๆไปและก็ต่อระบบขยายพันธุ์การทดสอบความเป็นพิษเมื่อป้อนสารสกัดด้วยเอ็นบิวทานอลจากใบให้หนูเม้าส์ พบว่าเป็นพิษน้อย แต่ว่าเป็นพิษปานกลางเมื่อฉีดเข้าช่องท้อง ส่วนสารสกัดด้วยเอทานอลขนาด 1.3 กรัม/กิโล (หรือเทียบเท่าใบแห้ง 5.44 กรัม/กิโลกรัม) เมื่อป้อนเข้าทางปากหรือฉีดเข้าช่องท้องหนูเม้าส์ ไม่ก่อให้เกิดอาการพิษอะไรก็ตาม
การศึกษาพิษ[url=http://www.disthai.com/16913677/%E0%B8%9E%E0%B8%8D%E0%B8%B2%E0%B8%A2%E0%B8%AD-%E0%B9%80%E0%B8%AA%E0%B8%A5%E0%B8%94%E0%B8%9E%E0%B8%B1%E0%B8%87%E0%B8%9E%E0%B8%AD%E0%B8%99%E0%B8%95%E0%B8%B1%E0%B8%A7%E0%B9%80%E0%B8%A1%E0%B8%B5%E0%B8%A2]พญายอ[/url]ครึ่งหนึ่งเรื้อรัง พบว่าเมื่อป้อนหนูแรทด้วยสารสกัดเอ็นบิวทานอลจากใบขนาด 270 มก./กิโลกรัม และก็ 540 มิลลิกรัม/กก. วันแล้ววันเล่า นาน 6 อาทิตย์ พบว่าไม่เป็นผลต่อการเจริญเติบโต แต่ว่าน้ำหนักต่อมธัยมัเสียใจลง ตอนที่น้ำหนักตับเพิ่มขึ้น ไม่พบความไม่ดีเหมือนปกติต่ออวัยวะอื่น และไม่พบอาการไม่พึงปรารถนาอะไรก็แล้วแต่ หนูแรทที่กินสารสกัดด้วยเอทานอลขนาด 1 กรัม/กิโล แต่ละวันนาน 90 วัน พบว่าการกินอาหารของกลุ่มที่ได้รับสารสกัดและก็กลุ่มควบคุมไม่ได้ต่างอะไรกัน แต่น้ำหนักของหนูเพศผู้ที่ได้สารสกัดขนาด 1.0 กรัม/โล ต่ำกว่า
พญายอกรุ๊ปควบคุม เกร็ดเลือดของหนูแรททั้งคู่เพศสูงกว่า และครีอาติเตียนนินต่ำกว่ากลุ่มควบคุม แต่ว่าไม่พบความผิดปกติด้านจุลพยาธิวิทยาของอวัยวะภายใน แล้วก็พยาธิภาวะข้างนอก
http://www.disthai.com/Tags : สมุนไพร เสลดพังพอน (พญายอ)
